Son yıllarda hatta tahminen de hayatımda oynadığım en sıra dışı, en enteresan oyun olabilir Pentiment. Uzaktan bakınca hiç de o denli tuhaf bir oyuna benzemiyor aslında, bildik iki boyutlu el çizimi macera oyununu al üzerine de bir tutam RYO çal. Rustik bir art planda cinayet çözmece değil mi işte? Aslında evet, lakin birinci bakışta çok kolay gelen bu tabloya dikkatli bakınca art planda gizlenen katmanları görmeye başlıyosunuz… Ki bu da bizi “Pentiment” sözünün kökenine getiriyor.
Oyunun ismini aldığı “Pentimento” sözü İtalyanca’da ressamın üzerini tekrar boyayarak değiştirdiği bir yapıtta alt katmanların görünür hale gelmesi manasına geliyor. Ekseriyetle de vakit geçtikçe üst katmandaki boyanın saydamlaşmasıyla altta gizlenen özgün ortaya çıkmaya başlıyor.
Pentiment’i anlamak için de bu katmanları, zımnî gerçekleri, alt metinleri dikkatli okumak gerekiyor. Josh Sawyer’ın gönlünden geçen lakin Microsoft’un dayanağı olmasa hayata geçiremeyeceğini söylediği Pentiment, nitekim de ismiyle müsemma bir eser. Bana da biraz Return to Monkey Island’ı hatırlatıyor doğrusu. İkisinin de 2 boyutlu macera oyunu olmaları dışında bir ilişkileri yok üzere gözükse de ikisi de güldürü yüklü, çocuksu bir tipe biraz yetişkin olmanın yükünü getirmiş, senaristlerinin hislerine tercüman olmuşlar gibime geliyor.
Doğrusu konusu ve birinci görselleri önümüze düştüğünde oyun pek tuhafıma gitmiş, biraz da “Josh Sawyer keçileri kaçırdı mı?” diye sorgulamama sebep olmuştu. Misal oyunda hiç seslendirme yok. 2022 yılındayız, olacak şey mi bu? Tamam müzikler sanat yapıtı lakin? Tuhaf bir halde konuşma baloncuklarının el yazısıyla fıtı fıtı ses efekti eşliğinde yazılması, “Tanrı, İsa, Mesih” üzere sözlerin en son kırmızıyla eklenmesi, ortada yanlış yazılmış harflerin silinip düzeltilmesi bu ses muhtaçlığını ziyadesiyle karşılıyor. Hudutla konuşunca mürekkeplerin etrafa saçılması üzere güzel ayrıntılar da gayreti. Adeta birinci baştaki fikrimin bilakis oyun boyunca “Keşke sesli olsaydı” dediğim bir an bile olmadı. Hele ki okuma yazma bilmeyen köylülerin kolay bir el yazısıyla, rahiplerin kalın bir gotik fontla “konuşması”, matbaa işleriyle haşır neşir olanlar ve daha çağdaş okumuş kesitin matbaa harfleriyle tersten basılıp sonra bir anda zıt yüz edilen konuşma baloncuklarıyla söz edilmesi falan oyunun atmosferine cuk oturmuş. Hatta o kadar alıştırıyor ki kendine, öbür türlü olsa bütün büyü bozulurmuş, tadı kaçarmış üzere hissettiriyor.
Tüm oyun ekranının aslında bir kitabın fotoğraflı sayfaları olarak tasvir edilmesi de pek tatlı. Üstelik oyun içinde bahsedilen (ve Avrupa tarihi okullarda ayrıntılı öğretilmediğinden pek çoğumuzun aşina olmadığı) tabirler, kitaplar ve hatta bireyler altı çizgili olarak yazılıyor ve bu sözlere tıkladığınızda kitabın kenarlarında muharririn notları misali açıklamalar olarak gözüküyorlar. Kahramanımız Andreas’ın kitap süsleme işiyle meşgul bir sanat erbabı (Illuminator – Müzehhip) olduğunu hesaba katacak olursak bu arayüzden daha güzeli olabilir miydi? Sanmıyorum.
Söz konusu kahramanımız Andreas Maler, Bavaria’nın ufacık bir kasabasında kendisine bir oda kiralamayı kabul eden Gertner ailesinin yanında konaklayan, Kiersau Manastırı’nda başyapıtını bitirmek için sabah akşam fırça sallayan işinde gücünde bir kardeşimiz. Ama sene de Martin Luther’in, Katolik Kilisesi’nin ve Papa’nın günahları para karşılığı affetmesine dair eleştirisi olan 95 Tez’in Hristiyan alemine buzdağı üzere çarptığı 1517 yılının çabucak sonraki. Kasabaya gelen daha okumuş şahıslar “Bu Katolik kilisesinin kendine bir çeki tertip vermesi lazım!” diye konuşadursun, matbaa çıktı çıkalı el yazması kitap işinden kaldırdığı paradan olan Kiersau Manastırı esasen dokunsan patlayacak, köylülerse yeni başrahibin sırtlarına bindirdiği ek vergiler ve kurallar yüzünden hayatından bezmiş haldedir…
Kısacası fırtına bir yerlerde güç toplarken, Andreas bela aramasa da bela onu bulunca kendini bir anda bu keşmekeşin ortasında cinayet çözmeye çalışırken buluyor. Natürel Andreas okumuş çocuk, nerede ne okuduğunaysa biz karar veriyoruz. Birebir vakitte hem köylülerin hem de rahiplerin güvendiği yegâne kişi olabilir. Bu da onu ipuçlarını toplamak, şüphelileri sorgulamak ve hatalıyı ortaya çıkarmak için tam ülkü kişi yapıyor. Ha bir de işin ferdî bir tarafı var natürel; şayet asıl hatalıyı bulamazsa kabahat sevdiği ve saydığı bir kişinin üzerine kalacak çünkü.
İşte geldik yazının başında bahsettiğim rustik art planda cinayet çözmece kıssasına. Bu kıssa, Tassing kasabasının bize çizeceği tablonun en üstte görünen katmanı. Bunun çabucak altındaysa Tassing’in Roma harabeleri üzerine kurulmuş tarihi yatıyor. Daha da altındaysa gelmekte olan büyük toplumsal değişikliğin her kesimde yarattığı huzursuzluk. İşte bu katmanlar soyuldukça asıl gerçeği görebilmeye başlıyoruz.
Ama sanmayın ki dedektiflik yeteneklerinizle her olayı çözüp, herkesi kurtarıp Tassing’i uzay çağına çıkaracaksınız. Bu o denli bir oyun değil. Pentiment, çağdaş hayatın keşmekeşinden uzak, her şeyin kolay olduğu o eski hoş günlere hasret oyunu değil katiyen. Tam bilakis, pembe gözlükleri çıkarıp da baktığınızda o eski günlerin hiç de kolay ve tasasız olmadığını gözler önüne seren bir oyun. Bir mektup yazıp karşılığını almanın haftalar sürdüğü, hak hukuk denilen şeylerin yalnızca belirli kitlelere ilişkin olduğu, kolay bir hastalık yüzünden en sevdiklerini kaybetmenin olağan sayıldığı bir vakti anlatan, ağır ve duygusal bir oyun. Ve en değerlisi de gerek bir kasabayı gerekse tüm dünyayı değiştirecek olaylar yaşanıp bittikten sonra tarih kitaplarında “İsyan ettiler, ihtilal oldu, ıslahat yapıldı, idare değişti” üzere kısacık özetlenen olayların, o devri yaşayan beşerler için ne büyük trajediler manasına geldiğini bizlere hatırlatan bir oyun.
Bu kadar ağır hususlara girdim diye Andreas bizi kederden helâk edecek sanmayın. Ha, onu da yapacak ancak tıpkı vakitte yüzümüze umutlu bir gülücük de konduracak. Yapacağınız seçimlerle tarihin akışını değiştiren o efsanevi kahraman olmayacak tahminen fakat küçük bir çocuğun hayallerinin peşinden koşmasını sağlayacak, utangaç bir adamın sevdiği bayana açılıp memnun bir aile kurmasına vesile olacak. Ya da tahminen tam aksi… Elhasıl yaptığınız seçimlerin tesirini Tassing’in her yerinde göreceksiniz. O yüzden seçimlerinize dikkat etmekte yarar var. O denli üstten aşağıya her seçeneği denemek de yok üstelik. Bu gerçekçi bir oyun demiştim. Milleti kızdırıp sizinle konuşmayı bitirmelerine sebep olabilir ya da özel diyaloğumu kullanayım derken “Her lafının başında ben hukuk okudum diyen züppe değil mi o?” diye ikna gayretlerinize eksi alabilirsiniz.
Seçimler demişken dikkat etmeniz gereken bir şey daha var ki o da her ipucunu takip etmek için kâfi vaktinizin asla olmaması. Çünkü vaktin çarkı kimse için durmuyor. Sizce değerli olan birkaç ipucunu takip edip uygun bir kestirim yapmaya bakacaksınız, öteki yolları görmek için de oyunu tekrar tekrar oynamanız gerekecek çünkü şurada kaydedeyim de sonra farklı bir seçim yaparım deme imkânınız yok. Olsa esasen oyunun “yaptığın seçimlerin sonuçlarıyla yaşama” temasına karşıt olurdu. Neyse ki Pentiment çok uzun bir oyun değil, oyunu bitirdikten sonra çok geçmeden tekrar başlayacağınıza ve apayrı şeyler deneyeceğinize garanti veriyorum. Tekraren oynanası, üzerinde düşünülesi, eşe dosta oynatıp bir de onlarla birlikte yorumlanası… nitekim apayrı bir oyun.