Merhaba sevgili Oyungezerler, Oyunlardan Öğrenilir Mi? serimizin yeni yazısında “Zamanında bir coğrafyanın mukadderatını değiştirmiş tarihi bir olayı, 2 saatlik interaktif bir tecrübeden öğrenmek mümkün müdür?” sorusuna 1979 Revolution: Black Friday ile karşılık vermeye çalışacağız.
1979 Revolution: Black Friday, 2 saatlik güzel bir tecrübe ile biz oyunculara yakın tarihte yaşanmış ve tesirleri çağdaş dünyada hala görülen bir olayı makul açılardan tecrübe etme fırsatı sunuyor. Pekala, oyunumuz bu çalkantılı devri anlamak ve tahlil etmek için kâfi bir kaynak sayılabilir mi? İşte artık bu sorunun karşılığını bulacağız.
1979 İran Devrimi’ni macera tipinde bir imal olarak bizlere aktaran 1979 Revolution, 79 İhtilali’ne farklı bir bakış açısı ile yaklaşmayı denemişti. İçerisinde birçok farklı görüşe sahip fraksiyonları barındıran bu tarihi olay başlı başına siyasi içerikli olduğu için tarafsız yaklaşmak da bir epey sıkıntı. Black Friday, periyodun tesirli siyasi figürlerinden ve kimi tartışmalı pahaları derinlemesine incelemekten kaçınarak oyunculara kesitler halinde bir devir tablosu çizmeyi amaçlıyordu.
Günümüzde tarih odaklı birden fazla oyun, kurguda kolay yolu seçerek ana karakterleri makul bir bloğa yerleştiriyor ve olaylara taraflı bir formda yaklaşıyor. Assassin’s Creed oyunlarında tarihi figürleri “Tapınakçı” olarak karşımızda buluyor yahut Call of Duty’de savaşlara bir Amerikan askeri gözünden bakıyoruz. Taraflı anlatımın olağan karşılandığı oyun kesiminde 2 saatlik kısa mühleti ile tesir alanı bu kadar geniş bir olayı merkezine alan Black Friday, kıssasını bloklar üzerinden kurmak yerine temel anlatı ögesi olarak fotoğrafları seçiyor.
Oyun, ihtilali fotoğraflar üzerinden gerçekçi bir lisan ile anlatmaya çalışırken elbette yalpaladığı noktalar da oluyor. Sonuçta bu kadar kısa müddette böylesine bir olayı anlatmak kolay bir iş değil. Tekrar de ihtilale giden yolda yaşanan kıymetli bir olayı tarihin ışığında bizlere sunmayı ve devrin önde gelen politik cephelerini farklı lokal karakterler üzerinden oyuna aktarmayı başarıyor.
Oyunun ana kıssası ise gerçek olaylardan esinlenilerek oluşturulmuş bir kurgu lakin 1979’un bize temel aktarmak istediği şey kendi kurgusu değil. Oyun, bizlere İran Devrimi’ni tecrübe ettirmenin kaygısında. Az da olsa bu devrin havasını solumamızı ve soluduğumuz hava ciğerlerimize dolarken kimi kararlar vermemizi istiyor Black Friday. Tabi mühlet baya bir kısıtlı olunca havayı ne orta soluduk da ciğerlerimize doldu anlayamadan bir şeyler olup bitiyor. Buna karşın periyodun değerlendirmesini bizlere bırakması, öykü ilerleyişinde tesirli olan kararlarımızı değerlendirmelerimiz doğrultusunda verme talihini tanıması üzere bizleri ortama alıştıran dinamikleriyle kısa müddetini bir nebze de olsa telafi ediyor.
İran İhtilali sırasında bir fotoğrafçı olan İstek Şirazi’yi oynadığımız oyun sırasında yaptığımız seçimlerle ihtilali farklı cephelerden deneyimleyebiliyoruz. Ölçülü bir fotoğrafçı olup sadece ihtilali fotoğraflayabileceğimiz üzere birebir vakitte Şah zıddı bir tavır izleyip sıkı bir devrimci de olabiliyoruz. Oyunda bulunan fotoğraf çekme özelliğini kullanarak sahiden 1979’da fotoğrafçıların objektifine yansımış fotoğrafları canlandırabiliyor yahut olaylara kendi yorumumuzu katarak periyoda farklı istikametlerden ışık tutan fotoğraflar çekebiliyoruz.
Oyun, isim vermekten çekinmese de verdiği isimlerin üzerinde gereğince durmamayı tercih ediyor. Periyoda ismini kazımış Şah İstek Pehlevi ve Ayetullah Humeyni’nin yaptıkları ve ataklarının sokağa yansıyan sonuçları bizlere sunuluyor lakin çok da derinlere inilmiyor. Baş karakterler biraz sahne ışığında tutulup sonra yok oluyorlar. Oyunun ismindeki Black Friday ise tanınan kültürde kendine yer eden alışveriş çılgınlığı ile alakalı değil, tam bilakis dramatik ve trajik bir olay olan, protestocuların Şah rejimi askerleri tarafından öldürülmesinden kaynaklı Kara Cuma ismini almış tarihi bir gün. Kara Cuma da oyun esnasında tecrübe etme bahtı bulduğumuz kıymetli tarihi olaylardan biri.
Oyunda gördüğümüz ana karakter ve yan karakterlerin birçoğu kurgu olsa da bu karakterler periyoda uygun bir biçimde yaratılmış ve her biri başka bir fikrin temsilcisi olarak karşımızda duruyor. Periyotla iç içe olan karakterler sayesinde oyundan kopmuyor ve karakterler üzerinden periyoda dair bilgiler ediniyoruz. Karakterlerin çeşitliliği ve bulundukları pozisyonlar nedeniyle oyun boyunca empati kurmaya zorlanıyor ve empati kurdukça da herkesin periyot kaideleri göz önüne alındığında kendince haklı olduğunu fark ediyoruz. Bu açıdan oyun bize tam olarak keskin çizgilerle belirlenmiş bir uygun yahut makus karakter sunmuyor. Esasen tarihi anlatırken de figürleri yeterli yahut berbat olarak nitelendirmek anlatıcıya değil de okuyucuya düşmelidir ki 1979 Revolution bu hususta yorumu çoğunlukla oyuncuya bırakıyor.
1979 Revolution sadece 2 saatlik bir tarih dersinden ibaret değil olağan ki de. Oyunun, oyuncuyu kendine bağlayan bir öbür istikameti ise drama ve aksiyonu harmanladığı kurgusunu periyodun olaylarına yedirerek anlatması. Kıssa tek başına çok etkileyici olmasa da yönettiğimiz karakterler ile yakın tarihe damga vuran birkaç olayı tecrübe edebiliyor olmamız tarih severler için oyunun pahasını artırıyor.
Oyunun şaşırtan bir biçimde tarihle tezatlaştığı hiçbir nokta yok. Lakin tezatlaşmaması demek her vakit elimizdeki eserin olağanüstü bir kaynak olduğunu göstermez. Black Friday, tarihi gerçeklere sadık kalsa da gerek kısa oynanış müddetiyle gerekse ihtilale dair değinmediği birçok noktanın olmasıyla tarihi öğrenmek için ülkü bir kaynak değil. Halihazırda bilgi sahibiysek, bu devri tecrübe etmek yahut İran Devrimi’ne dair derinlemesine bir araştırmaya keyifli bir ön hazırlık yapmak içinse hoş bir tercih olabilir Black Friday.
Bir sonraki “Oyunlardan Öğrenilir Mi?” yazımızda görüşmek üzere. Sıhhatle kalın, oyunla kalın.